ماجرای همکاری ایران و روسیه در حوزه زمین‌شناسی موضوع جدیدی نیست و به سال 1377 بازمی‌گردد. طی روزهای گذشته خبری مبنی بر واگذاری 120 پهنه اکتشافی ایران به روسیه منتشر شد که نشان می‌دهد روابط این دو کشور در حوزه زمین‌شناسی و اکتشاف شکل جدی‌تری به خود گرفته است. البته زمزمه‌هایی هم درباره همکاری با چینی‌ها به گوش می‌رسد که فعلا در مراحل اولیه قرار دارد. با وجودی که تفاهم‌نامه‌های همکاری در حوزه زمین‌شناسی با کشورهایی نظیر فرانسه، دانمارک و اتریش هم امضا شده، اما به علت اینکه در تحریم به سر می‌بریم، نتیجه همکاری به دو کشور چین و روسیه ختم شده است. ناگفته نماند توافق نهایی برای همکاری در این زمینه هنوز به امضا نرسیده است، اما واکنش‌های متفاوت فعالان و کارشناسان بخش اکتشاف را به دنبال داشته است.
علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی ایران در این باره گفته است: پس از امضای تفاهم‌نامه اجرای ۱۲۰ پروژه را به روس‌ها واگذار می‌کنیم. این ۱۲۰ پروژه از سال ۱۴۰۳ تا سال ۱۴۰۴ توسط روس‌ها انجام می‌شود و آنها علاوه بر اجرای پروژه آموزش نیروی انسانی ایرانی را هم بر عهده دارند. آنها در سالیان گذشته هم در ایران پروژه‌هایی را در زمینه اکتشافات معدنی ایران اجرا کردند و حالا پیش‌بینی می‌شود بیشتر از ۱۰۰ نفر کارشناس روسی برای اکتشاف مواد معدنی به ایران وارد شوند و در قالب یک پیمانکار این پروژه را پیش ببرند. اما در صورت حصول توافق با چینی‌ها، رویه کار با آنها همانند روس‌ها است.
از اظهارات شهیدی این طور استنباط می‌شود که روس قصد سرمایه‌گذاری ندارد، بلکه در قالب پیمانکار با ایران همکاری می‌کند. رویه‌ای که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان است، چرا که آنها معتقدند در بخش معدن نیروی متخصص کم نداریم، از سوی دیگر این بخش با کمبود نقدینگی و چالش خودتحریمی‌ مواجه است که اگر رفع شود، بخش خصوصی به راحتی می‌تواند اکتشافات را به عهده بگیرد و با موفقیت به سرانجام برساند.
روزنامه «خانمان» به بررسی واگذاری پهنه‌های اکتشافی به روس‌ها و چینی‌ها پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

 روسیه هم در تحریم به سر می‌برد
در همین زمینه سهراب حسینی، نایب رئیس اتحادیه حفاران غیرنفتی به «خانمان» گفت: روسیه جزو کشورهای صاحب‌نام در بخش اکتشاف و زمین‌شناسی به شمار می‌رود و دانشمندان و متخصصان خوبی در این زمینه دارد و با دارا بودن ذخایر عظیمی‌ معدنی، جزو سه کشور برتر دنیا محسوب می‌شود، اما به علت اینکه در تحریم به سر می‌برد، با مشکل تامین ماشین‌آلات و تکنولوژی روز مواجه است که به ناچار تجهیزاتش را از طریق چین تامین می‌کند.

 سبک همکاری اشتباه است
وی اظهار کرد: اگر قرار است روس‌ها در قالب شرکت‌های پیمانکاری با ایران همکاری کنند، در کشور با کمبود نیروی متخصص مواجه نیستیم و در بخش دانش زمین‌شناسی و اکتشاف مشکلی نداریم، به طوری که بسیاری از نیروهای تخصص در کشورهایی نظیر آفریقا، قزاقستان، ترکیه، ونزوئلا، استرالیا و عمان مشغول به فعالیت هستند. کشور به حضور شرکت‌های خارجی نیاز دارد، اما نگاه دولت برای جذب سرمایه‌گذار صحیح نیست و باید تمام جوانب را بسنجد که به ضرر بخش خصوصی تمام نشود. بخش اکتشاف به حضور روس‌ها در قالب شرکت‌های پیمانکاری نیاز ندارد، چرا که نیروی انسانی ماهر و متخصص وجود دارد و نیازی هم به تربیت نیروی ‌انسانی از سوی روس‌ها نداریم.

 چرا از بخش خصوصی حمایت نمی‌شود؟
نایب رئیس اتحادیه حفاران غیرنفتی اظهار کرد: شرکت‌های ایرانی در مناطق مختلف دست به اکتشاف زدند، اما با چالش معارضان محلی مواجه هستند. دولت چگونه می‌تواند این مشکلات را از سر راه روس‌ها بردارد. ضمنا به علت اینکه روسیه تحریم است، با کمبود تجهیزات و ماشین‌آلات روز دست و پنجه نرم می‌کند و مجبور است تجهیزاتش را از کشور چین وارد کند. بنابراین چرا باید از کشوری نظیر روسیه برای همکاری در بخش اکتشاف دعوت کنیم. به نظر من حضور این کشور بیشتر جنبه تبلیغانی دارد و منطقی نیست.
وی افزود: اگر قرار است از روس در برابر معارضان محلی، سازمان منابع‌طبیعی، محیط‌زیست حمایت شود و دولت شرایط را برای آنها تسهیل کند، چرا از بخش خصوصی که در زمینه اکتشاف فعالیت می‌کنند، حمایت نمی‌شود؟ چرا دولت در مسیر واردات ماشین‌آلات سنگ‌اندازی می‌کند و چرا باید شرکت‌های ایرانی از ماشین‌آلات داخلی استفاده کنند؟
حسینی تاکید کرد: قرادادهایی که در حال حاضر سازمان زمین‌شناسی با شرکت‌های مختلف ایرانی می‌بندد، بسیار سختگیرانه است. به طوری که سرمایه‌گذار رغبتی برای حضور در این بخش نخواهد داشت و یا مناقصاتی که برگزار می‌شود، به نوبت چهارم کشیده می‌شود که باید علت این مشکلات ریشه‌یابی شود.

 آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم
نایب رئیس اتحادیه حفاران غیرنفتی تصریح کرد: اگر روس‌ها در پهنه‌های معدنی ایران سرمایه‌گذاری کنند عالی است، اما اگر در قالب پیمانکار حضور یابند، فایده و منفعتی برای کشور نخواهد داشت، چرا که نیروی مختصص داریم. درواقع آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم.

 در قالب پیمانکار صحیح نیست
وی درباره حضور چینی‌ها در بخش اکتشاف گفت: اگر این کشور در بخش اکتشاف به قصد سرمایه‌گذاری حضور یابد و درواقع پول وارد کشور کند، عالی است. همچنین می‌توانیم از تجهیزات و ماشین‌آلاتشان هم استفاده کنیم، اما اگر در قالب پیمانکار حضور یابد اصلا درست نیست.