ویژگی‌های معماری ایرانی در مقایسه با ویژگی های معماری سایر ملل دارای جایگاه بسیار والایی است.
بر اساس برخی از منابع قدمت معماری سنتی ایرانی به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد بازمی‌گردد. 
این شیوه قدیمی ‌در طراحی و ساخت ابنیه مختلف طی گذشت سال‌های متمادی دستخوش تغییرات بسیاری شده و سرانجام به شکل کنونی نمود پیدا کرده است.
این نوع معماری در عین سادگی دارای پیچید‌گی و ظرافت‌‌های بی‌‌شماری است که با اندکی دقت می‌توان این ظرایف را در نوع طراحی و ساخت بناهای ایرانی دید. 
این فرم‌‌های زیبای به کار رفته در نوع گچبری‌‌های ایوان‌‌ها، طاقچه‌ها و مقرنس‌های زیبا همگی خبر از رشد و تعالی این هنر صنعت اصیل دارد.
در این راستا می‌توان از چهار ویژگی معماری سنتی ایرانی نام برد که شامل: توجه به ظرایف و ویژگی‌‌های هنر ایرانی در ساخت ابنیه و نمای بناهای ایرانی همچون خانه ها، مساجد و...، معماری عطف به درون در عین بیرونی بودن، توجه به قرینگی ستون‌ها، اتاق‌ها و شمای کلی در ساختمان و برجسته کاری‌های موفق در نمای آنها، بهره‌‌گیری از نقوش اصیل ایرانی در آرایش معماری‌ها است.
با توجه به موارد نامبرده می‌توان به سازه تخت جمشید به عنوان یکی از بارزترین نمونه‌‌های باشکوه معماری ایرانی اشاره کرد. 
این بنای عظیم و نادر با زیبایی شگفت‌انگیز خود تمامی ‌عناصر معماری ایرانی را در خود جای داده و با ساخت آهنگین خود جلوه زیبایی را از تکرار ستون‌ها، شبستان‌ها، ایوان ها و نقوش برجسته با تکیه بر شاخص‌های معماری ایرانی و اصالت این مرزوبوم از خود به یادگار گذاشته است.
این بنا در دوره  هخامنشیان ساخته شده، اما علیرغم گذشت سال‌های دراز از ساخت این عمارت، هنوز هم تماشای آن اوج شکوه و قدرت معماری سنتی ایرانی و توجه دقیق به اصول معماری ایرانی را یادآور می‌شود. 
همچنین وجود خانه‌‌های زیبا و قدیمی‌ با ایوان‌‌های خوش‌‌ساخت در گذشته نه چندان دور کشور ایران، نمونه بارز دیگری از این علم پیشرفته در معماری و طراحی است.
از نمونه‌های دیگر معماری سنتی ایرانی می‌توان به کاربرد ارسی در ساخت این بناها اشاره کرد. ارسی یکی از عناصر معماری ایرانی در ساخت و ساز خانه بوده است. 
ارسی به پنجره‌‌ای مشبک با شیشه‌‌های رنگی و طرح‌های خاص اطلاق می‌شده که به صورت کشویی با بالارفتن باز می‌شده‌‌اند. 
این شیشه‌‌های پر از رنگ علاوه بر ایجاد فضایی برای ورود نور بیشتر به داخل خانه‌‌ها و ایجاد راهی برای ورود گرما به داخل اتاق در روزهای سرد زمستان، زیبایی غیرقابل وصفی را نیز به آنها هدیه می‌دادند.