باطله‌های مس سونگون از عیار بالایی برخودار است، طوری که ارزش باطله‌های معدنی بیشتر از خود ماده معدنی مس است، اما به علت بی‌‌‌اطلاع بودن مدیران ارشد این مواد ارزشمند سمت باطله‌ها هدایت می‌شود.
باطله‌های مس سونگون حتی از خود مس هم ارزش بیشتری دارند، به طوری که براساس تحقیقاتی که فعالان این حوزه انجام داده‌اند، ارزش باطله‌ها مس از خود مس و حتی از طلا هم ارزشمندی بیشتری دارد. یکی از باارزش‌‌‌ترین موادی که در باطله‌های مس وجود دارد، ماده معدنی سولفید مولیبدن است که به عنوان گریس مادام‌‌‌العمر ماهواره‌‌‌های هوایی استفاده می‌شود.
اما متاسفانه به دلیل اینکه در ایران تکنولوژی‌های لازم برای استخراج مواد معدنی ارزشمند از باطله‌ها وجود ندارد، این مواد ارزشمند مورد بی‌مهری قرار گرفته و به مرکز نگهداری باطله‌های معدنی هدایت می‌شود. البته اخیرا کشور چین، روستایی که باطله‌های معدنی مس سونگون در آنجا نگهداری می‌شود را خریداری کرده و قرارداد ۲۵ ساله با ایران بسته است تا بر روی باطله‌های معدنی با ارزش که ارزش آنها بیشتر از مس است، فعالیت انجام دهند.
عمده‌ترین مشکلی که درخصوص باطله‌های معدنی ارزشمند وجود دارد، توجه به دو نکته اساسی است. اول اینکه در ایران هنوز تکنولوژی‌هایی که بتوان این مواد ارزشمند را از باطله‌ها جداسازی کرد، وجود ندارد. مسئله دوم وجود مدیران ناآگاه در بخش‌های معدنی است که به علت نداشتن سواد معدنی، موارد ارزشمند و استراتژیک را به سمت باطله‌ها هدایت می‌کنند. موادی که می‌تواند درآمدهای هنگفتی را برای ایران به ارمغان بیاورد.

  مس سونگون تا ۴۰۰ سال دیگر مواد معدنی دارد
حمید صفری، مشاور فنی سابق مدیرعامل مس آذربایجان در گفت‌‌‌وگو با بازار درخصوص وضعیت مس سونگون بیان کرد: قبلا طبق تحقیقات و اکتشافاتی که در مس سونگون انجام شده بود، برآورده‌ها مبتنی بر این بود که معدن مس سونگون ۳۰ سال یا ۵۰ سال آینده ذخیره معدنی دارد.
وی افزود: اما بعدها براساس اکتشافاتی که در لایه‌های زیرین مس سونگون انجام دادند، متوجه شدند طی ۳۰۰ یا۴۰۰ سال دیگر هم در این معدن ذخایر معدنی و عناصر ارزشمند وجود دارد که می‌توان آنها را مورد استخراج قرار داد.
صفری تاکید کرد: در حال حاضر مسی که استخراج می‌شود، دو سالن تغلیظ وجود دارد که در آنجا کنسانتره با عیار مس ۳۰ درصد تولید می‌شود. اما چون تکنولوژی ایران جوابگو نیست، ما آنها را سمت باطله‌ها هدایت می‌کنیم. اما کشور چین اخیرا آمده و بر روی این باطله‌ها سرمایه‌‌‌گذاری انجام داده تا مواد ارزشمندی را که در باطله‌های مس وجود دارد، استخراج کند.
به گفته وی؛ مواد ارزشمندی مانند سولفید مولیبدن را که ارزش آن حتی از طلا هم بیشتر است را از باطله‌های معدنی مس استخراج می‌کنند. البته این تنها یک مورد از مواد ارزشمندی است که در ماهواره‌های هوایی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیرا این ماهواره‌ها سالیان زیادی در هوا می‌مانند و از سولفید مولیبدن به عنوان گریس مادام‌‌‌العمر استفاده می‌شود. یعنی این ماده را یک بار به ماهواره‌های هوایی می‌زنند. زیرا دیگر امکان برگرداندن آنها و سرویس کاری وجود ندارد، برای همین از این ماده ارزشمند استفاده می‌کنند که تا ۳۰۰، ۴۰۰سال نیاز به سرویس‌‌‌کاری و گریس‌‌‌کاری نداشته باشند.
مشاور فنی سابق مدیرعامل مس آذربایجان تصریح کرد: البته عیار سولفید مولیبدن مس سونگون بالاتر از مس سرچشمه و سایر معادن مس ایران است. برای همین این مواد ارزش و جایگاه بسیار خوبی دارد، ولی متاسفانه یکسری از مدیران بی‌‌‌سواد آنها را به قسمت باطله‌ها هدایت کردند. در حالی که بر روی آنها آزمایش‌هایی تخصصی فراوانی انجام شده بود و می‌دانستیم که این مواد بسیار باارزش هستند.

  مواد معدنی به تاراج رفتند
صفری تاکید کرد: وقتی مواد ارزشمند به خاطر ناآگاهی برخی مدیران که با ضابطه بالا آمده‌‌‌اند، به محل باطله‌ها هدایت می‌شود، یعنی اینکه بخش بزرگی از مواد معدنی باارزش و گران قیمت به تاراج رفته و نابود شده‌‌‌اند. در حالی که با همین مواد ارزشمند می‌توانستیم درآمدزایی فراوانی برای کشور داشته باشیم.
وی افزود: ۱۲ سال پیش کارخانه ذوب مس سونگون ساخته شد تا ما کنسانتره مس سونگون را به مس سرچشمه نفرستیم و در خود آذربایجان بتوانیم این‌ها را ذوب کنیم، حقیقتا هم این مسئله هزینه‌های زیادی در بر دارد، زیرا نیازمند ماشین‌های پیشرفته و مواد خاصی بود. اما در این زمینه‌ها پیگیری‌های لازم انجام نشد.
صفری خاطر نشان کرد:متاسفانه افرادی را مسئول خرید تجهیزات معدنی کردند که اصلا سواد این کار را نداشتند. برای همین تجهیزات بسیار نامناسبی را برای بخش ذوب مس خریداری کردند و هزینه‌های هنگفتی در این زمینه خرج شد و فاجعه بزرگ در بخش ذوب مس به وقوع پیوست. به طوری که کارخانه ذوب هشت سال بلااستفاده باقی ماند. چرا که از افراد اهل فن که سواد فعالیت‌های معدنی داشتند، استفاده نشده و آنها با هزینه‌های زیادی دستگاه‌هایی را خریده بودند که اصلا در این بخش هیچ‌‌‌گونه کارایی نداشته است.
به گفته وی، بعد از هشت سال که متوجه اشتباهات‌‌‌شان شدند، گفتند می‌خواهند کل پروژه ذوب را عوض کنند که این تغییرات و تحولات نیازمند سرمایه بسیار هنگفت و عظیمی ‌بود. بنابراین تمامی ‌این سرمایه‌های ملی به این دلیل هدر شد که افراد ناآگاه به عنوان مدیران بخش معدن انتخاب شدند و افراد باسواد که تجربه‌های معدنی فراوانی داشتند از کار برکنار شدند که چنین فاجعه‌های بزرگی به وقوع پیوست.
این کارشناس معدنی تاکید کرد: در ایران کارشناسان معدنی بسیار باسواد و آگاهی وجود دارد که در معادن کار کرده و با تمامی ‌مشکلات آشنا هستند، اما متاسفانه این پتانسیل‌های عظیم کنار گذاشته شده و افراد غیرمطلع وارد کار شده و سرمایه‌های کشور را به تاراج داده‌اند.
وی درخصوص هدایت باطله‌های معدنی مس بیان کرد: دولت یکی از روستاهای نزدیک مس سونگون را خریداری کرده و تمامی ‌باطله‌ها را به آنجا هدایت می‌کند. زیرا این روستا بین دو کوه قرار داشت. برای همین باطله‌ها به آنجا فرستاده شد. ولی همین بخش باطله‌های مس سونگون به چینی‌ها فروخته شد و با آنها قرارداد ۲۵ ساله بسته شد تا آنها مواد ارزشمند باطله‌ها را استخراج کنند.

  تکنولوژی استخراج باطله‌ها وجود ندارد
در ایران تکنولوژی استخراج مواد ارزشمند باطله‌ها وجود ندارد، درحالی که خود این باطله‌ها ارزش بیشتری از مس دارند، طوری که ارزشمندی آن‌ها از طلا هم بیشتر است. ولی این باطله‌های ارزشمند به چینی‌ها سپرده شد تا آنها به مواد ارزشمند باطله‌ها دسترسی پیدا کنند.
صفری تاکید کرد: متاسفانه در ایران تکنولوژی استخراج مواد ارزشمند باطله‌ها وجود ندارد، در حالی که خود این باطله‌ها ارزش بیشتری از مس دارند، طوری که ارزشمندی آن‌ها از طلا هم بیشتر است. ولی این باطله‌های ارزشمند به چینی‌ها سپرده شد تا آنها به مواد ارزشمند باطله‌ها دسترسی پیدا کنند.
به گفته وی؛ عناصر بسیار زیادی در باطله‌های معدنی مس وجود دارد که باید آنها را به آزمایشگاه‌ها برده و با دید میکروسکوپی به آنها نگریسته شود. سپس عناصر موجود را در نمودارها مشخص و این مواد را بررسی می‌کنند تا ببیند آیا استخراج آنها از باطله‌ها مقرون به صرفه است یا نه؟ یا اینکه اگر کارخانه‌‌‌ای برای این مواد تشکیل شود، آیا پس از گذشت ده سال هزینه‌های کارخانه تامین می‌شود یا نه؟ این مواد بر روی نمودار‌ها زمان‌‌‌بندی می‌شود. اینکه طی سال‌های مختلف چقدر زیان‌‌‌ده خواهند بود و چه میزان سوددهی خواهند داشت.
صفری عنوان کرد: براساس تحقیقات و بررسی‌هایی که بر روی باطله‌های مس سونگون انجام شد، عناصر ارزشمند این باطله‌ها پس از پنج سال فعالیت کارخانه‌ها به سوددهی کامل می‌رسیدند، اما کسی این تحقیقات را جدی نگرفته و به آن اهمیت ندادند.