درس بزرگ سیلاب‌ شهری

بمب ساعتی ساختمان‌های سیل‌زده در مشهد

درس بزرگ سیلاب‌ شهری

عصر روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ بارندگی شدید و کم‌‌‌سابقه در مشهد باعث جاری شدن سیل در برخی مناطق شهر شد و موجب فوت حداقل ۸ نفر در این شهر شد. طبق اعلام مجید طهوریان عسکری، عضو شورای شهر مشهد، سیلاب در مشهد به ۱۰۰ خانه در محله سیدی و سپاه ۶۹ آسیب جدی وارد کرده است. همچنین طبق اعلام مدیر روابط عمومی شهرداری مشهد حدود ۶ منزل مسکونی در مجاورت «کال آب بلوار هاشمیه» مشهد به منظور پیشگیری از بروز خطر احتمالی سیلاب تخلیه و ساکنان این منازل به سوله‌‌‌های بحران شهرداری مشهد هدایت شدند.
خیابان سپاه در محله سیدی مشهد نیز یکی از نقاط درگیر سیلاب بوده که به گفته ساکنین و مسئولان حاضر در محل حادثه، دیوار طویل زمین‌های انتهایی کوچه مانند سد عمل کرده و هنگام باران شدید و جاری شدن آب مانع عبور آن شده و بعد از انباشت آب پشت دیوار، دیوار شکسته و سیل سنگینی به کوچه‌ها و خانه‌های این محل خسارت وارد کرده است. 

 ساختمان‌های ناپایدار نیازمند چاره‌جویی است
در همین رابطه وزیر کشور در سفر یک روزه به مشهد برای ارزیابی خسارت‌های سیل دیروز مشهد گفت: وضعیت ساختمان‌های ناپایدار در مناطق سیل زده مشهد نیازمند چاره‌جویی و ساماندهی است، با کمال تاسف منازل این محدوده‌ها به لحاظ سازه دچار ضعف اساسی است.
احمد وحیدی، در ستاد پیشگیری هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان خراسان رضوی افزود: با کمال تاسف در سیل چند نفر جان باختند، مرگ مادر و فرزندانش در یکی از منازل مناطق سیل‌‌‌زده باعث تاسف است و جای تامل دارد.
وی با بیان اینکه در جریان سیل اخیر مشهد محله «سیدی» دچار آسیب شده است، ادامه داد: منازل این محله جزو سازه‌های ناپایدار و بافت فرسوده هستند، تلاش ما بر این است که بازسازی و نوسازی این مناطق با همکاری آستان قدس رضوی انجام شود.
وزیر کشور بیان کرد: اکنون خدمات آب، برق و گاز در مناطق سیل‌‌‌زده مشهد به جز چند روستا دایر و خدمت‌رسانی به مردم در حال انجام است.

 تخلیه سازه‌های دچار مشکل ضروری است
وی اظهار کرد: مسئولان مناطقی که هشدار هواشناسی دریافت می‌‌‌کنند، ‌لازم است تا بازدید میدانی از مناطق پر خطر داشته باشند و باید ستاد بحران در آن مناطق تشکیل جلسه دهد و در مناطقی که سازه‌ها دچار مشکل است، به ویژه در روستاها، باید این مناطق از سکنه برای جلوگیری از وقوع حادثه جانی تخلیه شوند.
وحیدی افزود:‌ با توجه به اینکه بارش‌‌‌های سیل‌آسا در زمان کم و با حجم بسیار رخ می‌دهد، لازم است تا پلیس راه تا زمان رفع خطر، از تردد خودرو در این مسیرها جلوگیری کند تا شاهد حوادث جانی نباشیم. 

 تکرار تجربه تلخ مسدود شدن آبراهه‌ها و سیل 
همچنین مدیر بخش زلزله و مخاطرات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به سیل مشهد تاکید کرد: سیل مشهد همانند سیل ۵ فروردین ۱۳۹۸ دروازه قرآن شیراز نشان داد که نباید مسیر آبراهه‌ها را دخل و تصرف کرد و اگر اجباری است، حتما باید امکان جریان آزاد رواناب‌ها لحاظ شده باشد.
علی بیت‌اللهی، درخصوص سیل روز ۲۶ اردیبهشت در مشهد گفت: این بارش از ساعت ۱۴:۳۰ تا ۱۵:۰۰ به مدت زمان ۳۰ دقیقه در مشهد و اطراف آن به مساحت تقریبی ۴۰ هزار هکتار رخ داد و طی آن ۳۸ میلی‌متری که حدود ۱۵ میلیون مترمکعب می‌شود، آب ناشی از  بارندگی را دریافت کرد.
وی، با بیان اینکه این حجم آب به صورت رواناب در سطح زمین جریان داشت، اظهار کرد: جهت کلی جریان رواناب‌ها از جنوب و جنوب غرب به سمت شمال و مسیر کشف‌رود و از شمال غرب به جنوب شرق بوده است.
بیت‌اللهی تاکید کرد: مسیر طبیعی کشف‌رود در شمال مشهد آب را به اراضی جنوب شرقی و خارج از شهر مشهد هدایت کرده است، اما در جنوب مشهد و پای ارتفاعات به دلیل قطع شدگی‌های مکرر آبراهه‌های فرعی جنوبی-شمالی، آبگرفتگی‌ها و خسارت‌ها شدیدتر بوده است.
وی یادآور شد: شهرسازی‌ها در کشور ما باید با مبانی مدیریت ریسک مخاطرات طبیعی عجین شود و این درس بزرگی از سیلاب‌های شهری است. در مدیریت ریسک، مهمترین اقدام تلاش برای کاهش در معرض قرارگیری و توصیه مهم در کاهش ریسک سیلاب‌های شهری، کاهش در معرض قرارگیری‌ها است. این تجربه چندین باره ما در سیلاب‌های شهری است.
بیت‌‌‌اللهی ادامه داد: دشت مشهد از طریق آبراهه‌های جنوبی و نیز مسیر اصلی کشف‌رود سیراب می‌شود. تلاش برای انسداد آبراهه‌ها با هدف کاهش خطر سیل (با احداث بندها، سدها و... که البته خود این مستحدثات نیز کانون خطر بالقوه برای شهر در صورت تخریب هستند) بیهوده و بی‌فایده و مضر بوده و فرونشست زمین مشهد را که هم‌‌‌اکنون نیز بحرانی است، بحرانی‌تر خواهد کرد.
وی افزود: باید به این باور برسیم که توسعه پایدار شهری در حیطه خطر سیلاب‌های ناگهانی خسارت‌‌‌زا، با کاهش ریسک سیل میسر می‌شود و مفیدترین اقدام در مدیریت ریسک سیلاب‌‌‌های شهری نیز کاهش exposure ها و یا در معرض قرارگیری‌‌‌ها است.

 معرفی مقصران احتمالی سیل مشهد به مراجع قضایی  
به گزارش «خانمان» در این بین شنیده‌ها حاکی از آن است که در میدان انقلاب، شهرداری اهمال داشته و در بلوار سیدی نیز قصور یک نهاد مهم شهر مشهد قطعی است. طبق اخبار رسیده از مشهد، عدم آماده‌‌‌باش کامل شهرداری و آتش‌‌‌نشانی علی‌‌‌رغم هشدار هواشناسی در روز حادثه بسیار مشهود بوده است. گفته می‌شود در میدان انقلاب نکات ایمنی و پیش‌بینی‌های لازم جهت پیشگیری از بحران لحاظ نشده و با مسدود شدن مسیل قدیمی در آن محدوده، سیلاب وارد میدان شده و موجب فوت دو نفر شده است.
برهمین اساس دبیریان، عضو شورای شهر مشهد گفته: ما از شهردار مشهد انتظار داشتیم که قبل از وقوع سیل در صحنه حاضر باشند. متأسفانه دوستان بعد از وقوع سیل خود را به منطقه رساندند. این گلایه وجود دارد و پیگیری لازم را انجام خواهیم داد که آیا شهردار مشهد ترک فعل کرده است یا خیر! باید گزارشات را کامل تهیه کنیم.
آنچه درخصوص میدان انقلاب تا حدودی قطعی است، سرعت عمل ضعیف شهرداری مشهد در آن محدوده و عدم رعایت پیش‌بینی‌های لازم است که درنهایت موجب فوت شهروندان شده است.
همچنین موسی‌‌‌الرضا حاجی‌‌‌بگلو، نماینده خراسان رضوی گفته است: شورای شهر مشهد ضمن ابراز همدردی با خانواده جانباختگان سیل اخیر در این رابطه با سیل مشهد مقدس تحقیق می‌کند و اگر قصوری از سوی مدیریت شهری رخ داده باشد، قطعا به مراجع قضایی معرفی می‌شود. 

 ورود دادستانی برای شناسایی مقصران سیلاب
دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی نیز با اعلام اینکه با مقصران اعم از نهاد‌های عمومی یا غیرعمومی و اشخاص حقوقی و حقیقی احتمالی بدون تبعیض برخورد خواهد شد و در همین راستا با پیگیری‌های صورت گرفته، مدیر بحران بی‌‌‌اطلاع از آخرین وضعیت با ارائه استعفا مسئولیت را تحویل داد.
محمدحسین درودی ضمن عرض تسلیت بابت جانباختن و مصدومیت تعدادی از هم استانی‌ها در حادثه تلخ سیل و جاری شدن سیلاب در استان اظهار کرد: از همان ساعات اولیه حادثه به معاونت حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی ماموریت داده شد تا در محل حضور پیدا کرده و هماهنگی لازم بین دستگاه‌های خدمات‌‌‌رسان را ایجاد و درصورت نیاز دستورات قضایی فوری جهت پیشبرد امور دستگاه‌های خدمات‌‌‌رسان یا رفع خطر از بنا‌های خطری و یا صدور دستور تخریب ابنیه به منظور عبور ایمن سیلاب باشد، صادر کنند.
وی افزود: همچنین برای تمامی آسیب‌‌‌دیدگان اسکان مناسب فراهم و با توجه به قطعی برق، تامین وسایل روشنایی سیار با دستور این دادستانی در دستور کار شرکت برق قرار گرفت. پل‌ها و دیوار‌های ناایمن و مانع عبور سیلاب تخریب و با توجه به ظرفیت مناسبی که در حوزه دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان به جهت ارتباط با گروه‌های جهادی و سمن‌ها وجود داشت، تمام گروه‌های جهادی و سمن‌ها برای خدمات‌‌‌رسانی به مردم فعال شدند.
درودی بیان کرد: اولویت اول این دادسرا این بود که هرچه سریع‌تر آلام و خسارت‌های مادی و معنوی این حادثه غم انگیز برای شهروندان کاهش پیدا کند. شناسایی مقصران احتمالی حادثه مزبور بر اساس کار کارشناسی و بازدید‌های میدانی و فیلم‌هایی که از حادثه وجود دارد و مستندات موجود در دستگاه‌های متولی برای اقدامات پیشگیرانه و اصلاح‌‌‌گرایانه، در دستورکار قرار دارد. با مقصران اعم از نهاد‌های عمومی یا غیرعمومی و اشخاص حقوقی و حقیقی احتمالی بدون تبعیض برخورد خواهد شد و در همین راستا با پیگیری‌های صورت گرفته مدیر بحران بی‌‌‌اطلاع از آخرین وضعیت با ارائه استعفا مسئولیت را تحویل داد.

 ساخت‌‌‌وساز در حریم رودخانه
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز از تقبل خسارت‌های ناشی از سیلاب در مشهد توسط نهادهای حاکمیتی خبر داد.
محمدحسن نامی در حاشیه جلسه ستاد مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی گفت: منطقه‌ای که بیشترین آسیب را از سیلاب متحمل شد، منطقه گود بوده است که با بررسی نقشه‌های قدیمی شهر متوجه شدیم اینجا قبلا رودخانه بوده است و در امر ساخت‌‌‌وساز، رعایت‌های کافی انجام نشده است. آب از ارتفاعات جنوبی وارد شهر شده و خسارت‌هایی را به بار آورده است.
نامی به خسارت‌های به وجود آمده اشاره کرد و گفت: قرار شد تا خسارت‌های لوازم خانگی خانه‌های درگیر سیلاب را متقبل شوند و لوازم خانگی را تامین کنند. همچنین در مورد ساختمان‌های آسیب‌دیده، قرار شد بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هزینه‌های خسارت سیلاب را متقبل شود.